Θεματική 3 Τι επιπρόσθετο μπορεί να γίνει;
Οι μαθητές/τριες που καταναλώνουν υπερβολικό αλκοόλ πιθανόν να χρειάζονται συμβουλευτική ή θεραπεία. Σε πολλές περιπτώσεις, τα σχολεία δεν έχουν την ειδημοσύνη εσωτερικά για να διεξάγουν αυτού του είδους δραστηριότητα, για την οποία συστήνεται να συμβουλευθεί έναν/μια ειδικό, που εργάζεται με ένα τρόπο με τη νεολαία που βασίζεται σε εμπειρικά δεδομένα. Συστήνεται να γίνει παρακολούθηση και υποστήριξη εκ μέρους του σχολείου σχετικά με τον χρόνο παρουσίας, ακαδημαϊκής απόδοσης και καθορισμού εργασίας για το σπίτι (European Monitoring Center for Drugs and Drugs Addiction, 2019). Όπως έχει αναφερθεί, ανεξάρτητα από τις προσπάθειες του σχολείου να εμποδίσει την κατανάλωση αλκοόλ από ανήλικους, θα υπάρχουν περιπτώσεις μαθητών/τριων για τις οποίες ο/η εκπαιδευτικός θα χρειαστεί βοήθεια από επαγγελματίες υγείας.
- Σε περίπτωση που το χρειαστείτε, μιλήστε με τον/την ψυχολόγο του σχολείου καιμε τη σχετική υπηρεσία της περιοχής/χώρας για να σας δώσει περαιτέρω συμβουλές για το πως να μιλήσετε με το νεαρό άτομο.
- Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, υπενθυμίστε τους κανόνες του σχολείου στο/στη μαθητή/τρια και δώστε του/της μερικό χρόνο να μιλήσει με τους γονείς του/της. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης να θυμάστε ότι πρέπει να:
- Να είστε ανοιχτοί/ες και ειλικρινείς σχετικά με τους κινδύνους του αλκοόλ καθώς μπορεί να βοηθήσει τους/τις μαθητές/τριες να πάρουν πιο ασφαλείς αποφάσεις σε σύγκριση με το αν είστε επικριτικοί/ές.
- Δείξτε ότι νοιάζεστε για την υγεία, ευημερία, και επιτυχία των μαθητών/τριων, και πείτε τους πως το αλκοόλ μπορεί να τους/τις βλάψει σε αυτούς τους τομείς.
- Αποφύγετε να είστε επικριτικοί/ές.
- Μιλήστε με τον/την διευθυντή/τρια του σχολείου, που μπορεί να καλέσει να τους γονείς να έρθουν στο σχολείο. Εμπλέξετε την οικογένεια με τη βοήθεια επαγγελματιών υγείας που μπορούν να σας στηρίξουν.
- Πρέπει να είστε παρών/ούσα στη συνάντηση με την οικογένεια και τον/την μαθητή/τρια. Μιλήστε στους γονείς σχετικά με τις ενδείξεις που συλλέξατε (μόνο ό,τι έχετε δει και καταγράψει), και αποφύγετε την κριτική προς τους γονείς.
- Σχεδιάστε τα επόμενα βήματα με τον/την μαθητή/τρια, μια ομάδα από ειδικούς σε θέματα υγείας και την οικογένεια.
Έρευνα σχετικά με τη θεραπεία προβληματικής κατανάλωσης αλκοόλ στη νεολαία έχει δείξει ότι υπάρχουν σημαντικά στοιχεία – ούτως ώστε η θεραπεία να είναι επιτυχής, που πρέπει να ληφθούν υπόψη στο σχολικό επίπεδο (Hansen & Dusenbury, 2004):
Αντιστοίχιση θεραπείας στις ανάγκες:
Είναι σημαντικό να υπάρξει μια αξιολόγηση που μπορεί να επιδείξει ποιο είδος θεραπείας θα είναι πιο ευεργετικό για τον/την μαθητή/τρια, καθώς διαφέρει από άτομο σε άτομο, λόγω της ποσότητας κατανάλωσης αλκοόλ. Υπάρχουν διάφορα είδη θεραπείας, όπως σύντομη παρέμβαση, που συνήθως γίνεται από γιατρούς, σύμβουλους ή άλλα άτομα που δεν ειδικεύονται στη θεραπεία προβληματικής κατανάλωσης αλκοόλ, θεραπεία χωρίς νοσηλεία (2 – 20 ώρες την εβδομάδα), ημερήσια θεραπεία ή μερική νοσηλεία, συμπεριλαμβανομένων επαγγελματικής θεραπείας μετά το σχολείο, τα βράδια ή τα Σαββατοκύριακα, συχνά συνδυάζοντας ατομική, ομαδική και οικογενειακή θεραπεία, θεραπεία με νοσηλεία και αποτοξίνωση (εντατική ιατρική παρακολούθηση και διαχείριση διάρκειας 3 – 5 ημερών) η οποία συχνά αποτελεί μέρος ενός εντατικού θεραπευτικού προγράμματος με νοσηλεία διάρκειας 28 ημερών). Αυτές οι παρεμβάσεις διαφέρουν ανάλογα με τη χώρα.
Εμπεριστατωμένη και ενσωματωμένη:
Η θεραπεία είναι πιο αποτελεσματική αν είναι πλήρως ενσωματωμένη σε όλες τις πτυχές της ζωής του/της εφήβου στο σχολείο, το σπίτι, την οικογένεια και την ομάδα συνομηλίκων, και χώρο εργασίας εάν ισχύει (για παράδειγμα για μεγαλύτερους/ες σε ηλικία εφήβους). Τα προγράμματα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη πως ο/η μαθητής/τρια μπορεί να συνεχίσει να συμπεριλαμβάνεται στο σχολικό περιβάλλον.
Εμπλοκή της οικογένειας:
Έρευνα στον τομέα της οικογενειακής ανάπτυξης υποστηρίζει ότι η οικογένεια του/της εφήβου πρέπει να περιλαμβάνεται στη θεραπεία όποτε είναι εφικτό, και πρέπει επίσης να κατανοηθούν οι οικογενειακές σχέσεις. Οι οικογένειες μπορούν να αποτελέσουν είτε πηγή δύναμης για τη διακοπή κατανάλωσης αλκοόλ ή κινδύνου για τη συνέχιση της προβληματικής κατανάλωσης αλκοόλ. Για παράδειγμα, η εμπλοκή της οικογένειας μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη διατήρηση των εφήβων στη θεραπεία, καθώς τα προβλήματα αλκοόλ σε μέλη της οικογένειας μπορεί να επηρεάσουν τα νεαρά άτομα να συνεχίσουν να καταναλώνουν αλκοόλ σε μεγάλο βαθμό. Συνήθως, η οικογένεια του/της εφήβου εμπλέκεται μέσω της εκπαίδευσης για το πως μπορούν να υποστηρίξουν τη θεραπευτική διαδικασία και επιπρόσθετα. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες το άτομο που θα εφαρμόσει την παρέμβαση πρέπει να προετοιμαστεί να αντιμετωπίσει αλκοολισμό στην οικογένεια, ένα σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την κατανάλωση και προβληματική κατανάλωση αλκοόλ σε νεαρά άτομα.
Αναπτυξιακή καταλληλότητα:
Σε περιπτώσεις εφήβων, πρέπει να δοθεί προσοχή ούτως ώστε η παρέμβαση που σχεδιάστηκε να είναι κατάλληλη για την ηλικία του/της μαθητή/τριας. Οι παρεμβάσεις πρέπει να λαμβάνουν υπόψη θέματα ωριμότητας, ψυχολογικά, συναισθηματικά, και σεξουαλικά θέματα. Πρέπει επίσης να εστιάζεται στις γνωστικές ικανότητες κάθε ηλικίας. Για παράδειγμα, οι μεγαλύτεροι/ες σε ηλικία έφηβοι διαθέτουν ένα πιο ξεκάθαρο τρόπο σκέψης, ενώ πιο νεαρά άτομα έναν πιο αφηρημένο τρόπο σκέψης.
Διατήρηση:
Οι έφηβοι συχνά δεν έχουν κίνητρα να συμμετέχουν στη θεραπεία και συνήθως παραπέμπονται από σχολεία ή το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης, παρά από τους ίδιους.
Συνεπώς, είναι εμφανής η ανάγκη χρήσης στρατηγικών ούτως ώστε να κινητοποιήσουν και να κρατήσουν τους/τις εφήβους στη θεραπεία ή η εφαρμογή ανταμοιβών κατάλληλων για την ηλικία των εφήβων.
Φυλετικά και πολιτιστικά θέματα:
Τα θεραπευτικά προγράμματα πρέπει να κατανοήσουν ότι ο πολιτισμός και το φύλο επηρεάζουν την προβληματική κατανάλωση αλκοόλ. Για παράδειγμα, η κατανάλωση αλκοόλ συχνά καθορίζεται ως μέρος ενός πολιτιστικού πλαισίου και συγκεκριμένες πολιτιστικές στάσεις πιθανόν να επηρεάζουν τις συμπεριφορές καθώς και πως ο/η έφηβος αντιλαμβάνεται την προσωπική του/της κατανάλωση αλκοόλ. Επιπλέον, υπάρχουν ενδείξεις συσχέτισης μεταξύ παιδικού τραύματος και προβληματικής κατανάλωσης αλκοόλ για κορίτσια και γυναίκες. Συνεπώς η θεραπεία πρέπει να φροντίσει τέτοια θέματα ούτως ώστε να έχει περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας.
Συνεχόμενη φροντίδα:
Σύμφωνα με το συμπεριφορικό μοντέλο αλλαγής, αυτή η φροντίδα είναι απαραίτητη για την επίτευξη μακροπρόθεσμων αποτελεσμάτων στους/στις εφήβους.
Αξιολόγηση αποτελεσμάτων:
Τα προγράμματα πρέπει να αξιολογηθούν για να διαφανεί η αποτελεσματικότητα τους και οι στρατηγικές ανάρρωσης που χρησιμοποιούν, καθώς και για να διαφανεί πως μπορούν να βελτιωθούν. Η συνεργασία με την κοινότητα είναι ευεργετική. Ο συντονισμός μεταξύ ιδρυμάτων στην κοινότητα όπως σχολεία, χώροι εργασίας που εργοδοτούν εφήβους, επιβολή νόμου, δικαστήρια, θρησκευτικά ιδρύματα, και δημόσιοι και ιδιωτικοί παροχείς θεραπείας που μπορούν να παραπέμψουν εφήβους για θεραπεία, πρέπει να αναπτυχθεί, διαδοθεί, και αξιολογηθεί. Πρέπει να δοθεί εκπαίδευση σε άτομα – κλειδιά σε όλα αυτά τα ιδρύματα σχετικά με δείκτες κινδύνου και διαδικασίες παραπομπής. Τα σχολεία πρέπει να υιοθετήσουν στρατηγικές για τη συστηματική αναγνώριση και παραπομπή μαθητών/τριών για διάγνωση και θεραπεία σχετικά με την προβληματική κατανάλωση αλκοόλ. Οι δημόσιοι οργανισμοί πρέπει να ενθαρρύνουν τα σχολεία, τους παροχείς ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και άλλους επαγγελματίες να έχουν πρόσβαση σε επαρκείς πόρους ούτως ώστε να τους βοηθήσουν να εντοπίσουν νεαρά άτομα που πιθανόν χρειάζονται βοήθεια και να τα παραπέμψουν σε κατάλληλες υπηρεσίες για διάγνωση και θεραπεία. Επιπρόσθετα, οι πολιτικές και τα προγράμματα πρέπει να υποστηρίζουν την εξέταση και παραπομπή που ταιριάζουν στις ανάγκες των εφήβων που κάνουν κατάχρηση αλκοόλ με κατάλληλες επιλογές θεραπείας.
- Στην περίπτωση της Κύπρου, μπορείτε να δείτε μια λίστα από θεραπευτικά κέντρα εδώ.
- Για την Κροατία, επισκεφτείτε αυτή την ιστοσελίδα.
- Για την Ελλάδα, επισκεφτείτε το KETHEA για θεραπευτικά θέματα. Μπορείτε επίσης να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα OKANA για θεραπευτική/κοινωνική αποκατάσταση καθώς και πρόληψη.
Μελέτη περίπτωσης
Όταν η μητέρα του Μάρκου, ενός 16χρονου εφήβου, του ζητούσε να μειώσει την κατανάλωση αλκοόλ, ήταν εξαιρετικά εκνευρισμένος και φαινόταν ένοχος.
Ο πατέρας του Μάρκου καταναλώνει αλκοόλ τακτικά. Η κατάχρηση αλκοόλ ξεκίνησε όταν οι φίλοι του άλλαξαν και συμπεριλαμβάνουν περισσότερα άτομα μεγαλύτερα σε ηλικία. Ο Μάρκος έκλεβε λεφτά από τη μητέρα του ή ζητούσε από τους/τις συμμαθητές/τριες τους να του δώσουν λεφτά για να αγοράσει αλκοόλ. Το παιδί παράτησε το σχολείο καθώς δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί και είχε χαμηλούς βαθμούς στο σχολείο.
Επιπλέον, συχνά εμπλεκόταν σε βίαιη συμπεριφορά στο σχολείο. Η κατανάλωση αλκοόλ αυξήθηκε από αρχικά 20 – 40ml αλκοόλ τη μέρα σε περίπου 60 – 120ml τη μέρα. Επιπρόσθετα, ο Μάρκος ξεκίνησε να καπνίζει ναργιλέ, καθώς οι μεγαλύτεροι σε ηλικία φίλοι του είχαν μερικούς. Υπήρξαν περιπτώσεις στις οποίες ο Μάρκος παραπονέθηκε στους/στις συμμαθητές/τριες του για ναυτία, πονοκέφαλο, ζαλάδα, όπως επίσης αποπροσανατολισμό, αεικινησία, εφίδρωση (υπερβολικός και μη φυσιολογικός ιδρώτας) και νυσταγμό (υπερβολικές και ανεξέλεγκτες κινήσεις των ματιών). Το παιδί ανέπτυξε επίσης θολή όραση και ανικανότητα αντίληψης αριθμών και γραμμάτων στο κεντρικό οπτικό πεδίο, και επίσης παρατηρήθηκαν σταθερές ανεπάρκειες ακοής σε ήχους αυξημένης συχνότητας. Αυτά τα προβλήματα ήταν πιο εμφανή τους τελευταίους δύο μήνες, κατά τους οποίους έγινε κατάχρηση αλκοόλ και η ποσότητα αλκοόλ αυξήθηκε στα 60 – 120ml τη μέρα.
Μια σταδιακά αυξανόμενη τάση βίας, αποπροσανατολισμού, και αεικινησίας παρατηρήθηκε από τη μητέρα και την οικογένεια του στη μορφή ξεσπασμάτων θυμού, βίαιης και επιθετικής συμπεριφοράς τους τελευταίους δύο μήνες κατά τη διάρκεια των οποίων η κατανάλωση αλκοόλ αυξήθηκε.
Ο Μάρκος εμφανίστηκε στην κλινική με συμπτώματα στέρησης καθώς η μητέρα δεν άφησε το παιδί να καταναλώσει καμιά ουσία τις τελευταίες δύο μέρες. Το παιδί προσπάθησε να απέχει από το ναργιλέ και το αλκοόλ αρκετές φορές, αλλά κάθε επεισόδιο αποχής ακολουθήθηκε από αύξηση της χρήσης.
Τι έγινε;
- Το παιδί εισήχθη σε μονάδα θεραπείας.
- Έγιναν αναλύσεις αίματος για να εντοπιστεί σε ποιο σημείο η κατάχρηση επηρέασε την υγεία του παιδιού.
- Μια υποστηρικτική ψυχοθεραπεία, η οποία περιλάμβανε γνωστική συμπεριφορική θεραπεία και τη διερεύνηση και αντιμετώπιση προβλημάτων που συνέβησαν στην ίδια περίοδο με την κατάχρηση, καθώς και θετικές και αρνητικές συνέπειες της κατανάλωσης αλκοόλ και της χρήσης νικοτίνης.
- Κατά τη διαδικασία της αποτοξίνωσης, καθιερώθηκε κατανάλωση τροφών υψηλών σε ενέργεια μετά τη διόρθωση των διαταραχών βιταμίνης και μεταβολισμού.
- Ενεπλάκησαν κοινωνικοί λειτουργοί στη διαδικασία, όπου κατέγραψαν λεπτομερές ιστορικό, παρέδωσαν σύντομες παρεμβάσεις με σκοπό να βοηθήσουν το παιδί για συμπεριφορική αλλαγή, αξιολόγησαν την πρόοδο και παρείχαν ενθάρρυνση και βοήθεια στο παιδί για να ξανακτίσει τη ζωή του. Περιλάμβανε επίσης την ανάπτυξη φύλλων καταγραφής (πότε το παιδί κατανάλωσε αλκοόλ/νικοτίνη, και πότε απείχε από αυτά), καθώς και αναφορών προόδου με σκοπό την αποφυγή επικίνδυνων καταστάσεων.
- Ενασχόληση με υγιείς συνήθειες και περιοδικές ανταμοιβές για αποχή προσφέρθηκαν στον Μάρκο.
- Υιοθετήθηκαν μια οικογενειακή προσέγγιση και άτομο – κεντρική συμβουλευτική για να βοηθήσουν στην αναγνώριση και μείωση της επιθυμίας, καθώς και την αποφυγή καταστάσεων υψηλού κινδύνου.
- Αντιμετωπίστηκε επίσης και συμπεριλήφθηκε στη θεραπεία η εξάρτηση του πατέρα στο αλκοόλ.
- Διοργανώθηκαν επακόλουθες επαναληπτικές επισκέψεις.