Θεματική 2 Σκέψεις για μια αποτελεσματική Προληπτική Παρέμβαση  (ΠΠ) για σχολεία

  • Περιορίστε τις ουσίες στο σχολικό περιβάλλον.
  • Μειώστε ή αποκλείστε την πρόσβαση σε ουσίες στο σχολικό περιβάλλον.
  • Δημιουργήστε ένα αίσθημα ασφάλειας στους/στις μαθητές/τριες και προωθήστε μια θετική και υγιή συμπερίληψη στο σχολικό σύστημα.
  • Στηρίξτε τους/τις μαθητές/τριες αντί να τους τιμωρήσετε σε περίπτωση που καταναλώνουν αλκοόλ.
  • Καθολική: Απευθύνονται σε ολόκληρους πληθυσμούς για να δώσουν στα νεαρά άτομα τις κοινωνικές ικανότητες ούτως ώστε να αποφύγουν ή να καθυστερήσουν την έναρξη κατανάλωσης αλκοόλ.
  • Επιλεκτική: Απευθύνονται σε συγκεκριμένες ομάδες, που είναι πιο πιθανόν να καταναλώσουν ή να εθιστούν στο αλκοόλ, συχνά επειδή έχουν λιγότερους κοινωνικούς δεσμούς και πόρους.
  • Ενδεδειγμένη : Στοχεύουν άτομα με συμπεριφορικά ή ψυχολογικά προβλήματα για τα οποία προβλέπεται μεγαλύτερος κίνδυνος κατανάλωσης αλκοόλ αργότερα στη ζωή, για παράδειγμα συμβουλευτική σε νεαρά άτομα που καταναλώνουν αλκοόλ.

Ένα εύρος από σχολικές παρεμβάσεις έχει αναπτυχθεί με σκοπό την πρόληψη ή την καθυστέρηση έναρξης της κατανάλωσης αλκοόλ, που έχει ως στόχο μαθητές/τριες μέσης εκπαίδευσης.

Οι περισσότερες από αυτές τις παρεμβάσεις έχουν ως στόχο να μειώσουν τους επικίνδυνους παράγοντες για την κατανάλωση αλκοόλ σε ατομικό επίπεδο, ενώ άλλες παρεμβάσεις αντιμετωπίζουν επίσης κοινωνικούς και/η περιβαλλοντικούς επικίνδυνους παράγοντες. 

  • Οι παρεμβάσεις είναι μια συγκεκριμένη εστίαση στο μοντέλο κοινωνικών επιρροών, το οποίο επικεντρώνεται στο να βοηθήσει τους/τις μαθητές/τριες να αναγνωρίσουν και να αντισταθούν σε κοινωνικές επιρροές (για παράδειγμα, από τους συνομήλικους τους και τα μέσα) για να καταναλώσουν αλκοόλ.
  • Οι παρεμβάσεις απευθύνονται σε κοινωνικούς κανόνες γύρω από την κατανάλωση αλκοόλ, ενισχύοντας την αντίληψη ότι η κατανάλωση αλκοόλ δεν είναι συνηθισμένη ή αποδεκτή στη νεολαία.
  • Οι παρεμβάσεις αναπτύσσουν προσωπικές και κοινωνικές δεξιότητες που βοηθούν τους/τις μαθητές/τριες να αντισταθούν στην πίεση να καταναλώσουν αλκοόλ.
  • Οι παρεμβάσεις χρησιμοποιούν διαδραστικές διδακτικές τεχνικές (για παράδειγμα, δραστηριότητες σε μικρές ομάδες και αναπαράσταση ρόλων) για να κρατήσουν το ενδιαφέρον των μαθητών/τριών.

Έπειτα, μια σημαντική σκέψη που πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά το σχεδιασμό προληπτικών προγραμμάτων είναι ότι αυτές δεν πρέπει να επικεντρώνονται στο αλκοόλ, αλλά στους/στις μαθητές/τριες.

Επιπλέον, το περιβάλλον στο οποίο δρουν τα παιδιά και οι έφηβοι πρέπει να στηρίζεται και να λειτουργεί σαν παράδειγμα για αυτά (για παράδειγμα, γονείς και εκπαιδευτικοί). Το ίδιο πρέπει να συμβαίνει και στα ίδια τα παιδιά και μαθητές/τριες ενδυναμώνοντας τις δεξιότητες και τις προσωπικότητες τους.

Η βιβλιογραφία (European Monitoring Center for Drugs and Drugs Addiction, 2019) εισηγείται ότι το σχολείο πρέπει να ακολουθεί τα πιο κάτω βήματα για να σχεδιάσει, να εφαρμόσει, και να αξιολογήσει μια προληπτική παρέμβαση.

Αξιολόγηση αναγκών

Προκαταρκτική υπόθεση και καθορισμός περιεχομένου

(ομάδα-στόχος, καθορισμός γενικών και συγκεκριμένων στόχων, καθορισμός λειτουργικών στόχων, και δημιουργία δεικτών)

Καθορισμός απαραίτητων πηγών

Αξιολόγηση

Εφαρμογή

Έλεγχος δυνατότητας επίτευξης

Καθορισμός πηγών χρηματοδότησης

Πηγή: Antidrug Council of Cyprus (2020).

Η Θεωρία της Αλλαγής είναι ένα εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει το σχολείο να εκφράσει και να συνδέσει τη δουλειά του στους μεγαλύτερους του στόχους, και του επιτρέπει να εντοπίσει πιθανά ρίσκα στο σχέδιο του μοιράζοντας τις υποβόσκουσες εικασίες σε κάθε βήμα.

Αυτό το εργαλείο μπορεί επίσης να βοηθήσει στη συμμόρφωση των μελών της ομάδας στο μεγαλύτερο τελικό στόχο, και να τους βοηθήσει να κατανοήσουν το ρόλο τους στην επίτευξή του.

Η δημιουργία μιας θεωρίας αλλαγής μοιάζει με τη δημιουργία ενός σχεδίου δράσης που περιγράφει τα βήματα με τα οποία ένα σχολείο σχεδιάζει να επιτύχει ένα συγκεκριμένο στόχο όσον αφορά την προβληματική κατανάλωση αλκοόλ.

Αυτό δεν είναι ένα συγκεκριμένο εργαλείο που δημιουργήθηκε για αυτό τον τομέα, αλλά μπορεί να είναι πολύ χρήσιμο για την οργάνωση μιας παρέμβασης ως μια σχολική μονάδα. Μπορεί επίσης να βοηθήσει τον/την εκπαιδευτικό να σχεδιάζει τι επιθυμεί να επιτύχει στην τάξη και να σχεδιάσει τα σχετικά μαθήματα.

  1. Ξεκινήστε σημειώνοντας το κυριότερο πρόβλημα που επιθυμείτε να λύσετε καθώς επίσης το μακροπρόθεσμο όραμα για την αλλαγή που επιθυμείτε να επιτύχετε.
  2. Έπειτα, συμπληρώστε τα υπόλοιπα κουτιά, όπως το βασικό κοινό σας, και το σημείο εισόδου για να προσεγγίσετε αυτό το κοινό. Προσπαθήστε να είστε όσο το δυνατόν πιο συγκεκριμένοι/ες επειδή θα σας βοηθήσει να σκεφτείτε πιο αποτελεσματικές δράσεις που μπορείτε να κάνετε.  
  3. Εργαστείτε προς τα έξω, από τον καθορισμό του προβλήματος σας και προς τον μακροπρόθεσμο αντίκτυπο σας.  
  4. Καταγράψτε τα άτομα που επηρεάζονται περισσότερο από το θέμα το οποίο αναγνωρίσατε, καθώς επίσης ποιους ελπίζετε να βοηθήσετε με το έργο σας. Για παράδειγμα, αυτοί μπορεί να μια μικρή κοινοτική ομάδα ή ένας μεγάλος οργανισμός.
  5. Έπειτα, σκεφτείτε από πού να ξεκινήσετε το έργο σας. Για παράδειγμα, ίσως χρειαστεί να βρείτε ένα μέρος, ένα άτομο ή ένα αντικείμενο που θα αποτελεί σταθμό.
  6. Προσπαθήστε να σκεφτείτε μερικά πρακτικά βήματα που μπορείτε να πάρετε για να κάνετε αλλαγές, όπως η δημιουργία συμπράξεων ή μικροδιορθώσεις στις υπάρχουσες διαδικασίες.
  7. Προσπαθήστε να διατηρήσετε αυτά τα βήματα όσο το δυνατόν πιο ενεργητικά. Και τέλος, ποια θα είναι τα άμεσα αποτελέσματα ή εκβάσεις; Αυτά μπορεί να είναι απτά αποτελέσματα που μπορείτε να επιδείξετε σε άλλα άτομα για να διευκρινίσετε πως το έργο σας κάνει τη διαφορά. Απαριθμήστε τα κύρια αποτελέσματα στα οποία θα οδηγήσει η δραστηριότητά σας · αυτές είναι οι προϋποθέσεις που χρειάζεστε για να πραγματοποιήσετε το όραμα σας. Καθώς συμπληρώνετε το κάθε κουτί στο φύλλο εργασίας, είναι κριτικής σημασίας να αναλογιστείτε επίσης τις κυριότερες υποθέσεις που υποστηρίζουν αυτά τα βήματα στη δουλειά σας. Αυτό πιθανόν να σας βοηθήσει να εντοπίσετε κινδύνους ή σχέσεις μεταξύ των διαφορετικών έργων.  

Εδώ όλοι οι σχετικοί ενδιαφερόμενοι φορείς μπορούν να εκπαιδευτούν σε μεγαλύτερο βαθμό σε αυτή τη θεωρία.

Επιθυμώ να διευκρινίσω τις προτεραιότητες μου, καθορίζοντας τους στόχους μου και το μονοπάτι για να τους επιτύχω:

Υπόμνημα Θεωρίας της Αλλαγής, προσαρμόστηκε και ανακτήθηκε από https://diytoolkit.org/tools/theory-of-change/

  1. Γιατί – Γιατί κάνουμε αυτό το πρόγραμμα; Αυτή η ερώτηση θα σας επιτρέψει να αναγνωρίσετε τα πλεονεκτήματα που θα επιφέρει η εκδήλωση, τα οποία θα σας επιτρέψουν να διεξάγετε μια εκδήλωση που θα ικανοποιήσει το κοινό σας και τους σχετικούς ενδιαφερόμενους φορείς.  
  2. Τι – Τι κάνουμε; Αυτή είναι η πρώτη ερώτηση που κάνετε όταν προσπαθείτε να συλλέξετε τα προαπαιτούμενα για το πρόγραμμα σας και να καθορίσετε το πεδίο εφαρμογής/εμβέλεια.
  3. Ποιος – Ποιοι  είναι οι φορείς, ομάδα, μαθητές/τριες/συμμετέχοντες/ουσες για τους οποίους/ες θα εργαστείτε και που τελικά θα ωφεληθούν όταν το πρόγραμμα σας ολοκληρωθεί;
  4. Πότε – Πότε θα διεξαχθεί το πρόγραμμα; Είναι απαραίτητο να γνωρίζετε γιατί, τι και ποιος θα αποτελέσει μέρος του προγράμματος σας για να απαντήσετε επαρκώς στο πότε θα γίνει.  
  5. Πού – Πού θα διεξαχθεί το πρόγραμμα; Πού θα υλοποιηθεί;
  6. Πώς  – Ποιες πρακτικές, μέθοδοι και εργαλεία είναι απαραίτητα για τη διεξαγωγή του προγράμματος;

Δραστηριότητα

Ποιες είναι οι ανάγκες της τάξης/σχολείου σας; Σχεδιάστε μια παρέμβαση χρησιμοποιώντας το Υπόμνημα Θεωρίας της Αλλαγής ή το εργαλείο ερωτήσεων επίλυσης προβλημάτων. 

Παιδιά ηλικίας κάτω από 10 ετών

Συνδέοντας τα Ενδιαφέροντα των Οικογενειών και των Εκπαιδευτικών (Linking the Interests of Families and Teachers -LIFT)

Περιγραφή μεθοδολογίας:

Έχει σχεδιαστεί με σκοπό να αντιμετωπίσει δύο παράγοντες που βάζουν τα παιδιά σε κίνδυνο όσον αφορά την επιθετική και αντικοινωνική συμπεριφορά και παραβατικότητα:

a)Επιθετικές και άλλες επικίνδυνες κοινωνικές συμπεριφορές με εκπαιδευτικούς και συνομήλικους στο σχολείο, και

b)Συγκεκριμένες γονεϊκές πρακτικές, συμπεριλαμβανομένων ασυνεπή πειθάρχηση και μη προσεκτική επιτήρηση.

Η ομάδα - στόχος αυτής της παρέμβασης ήταν παιδιά δημοτικού σχολείου, συγκεκριμένα στην πρώτη τάξη (6-7 ετών) και στην πέμπτη τάξη (10-11 ετών). Το πρόγραμμα σχεδιάστηκε για παιδιά και τις οικογένειες τους που διαμένουν σε γειτονίες σε κίνδυνο.

Το πρόγραμμα περιείχε 3 βασικά συστατικά παρέμβασης:

1) Η εκπαίδευση κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών στην τάξη, εκτελέστηκε σε 20 συνεδρίες μιας ώρας σε 10 εβδομάδες. Η κάθε συνεδρία περιλάμβανε:

  • διδασκαλία στην τάξη και συζήτηση σχετικά με συγκεκριμένες κοινωνικές δεξιότητες και δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων,
  • εξάσκηση δεξιοτήτων σε μικρές και μεγάλες ομάδες,
  • ελεύθερο παιχνίδι στο πλαίσιο του παιχνιδιού συνεργασίας, και
  • έλεγχος και παρουσίαση των ημερήσιων ανταμοιβών.

Όλα τα σημεία έλαβαν χώρο στην τάξη, εκτός από το τρίτο σημείο όπου έλαβε χώρο στην παιδική χαρά. Το πρόγραμμα μαθημάτων ήταν παρόμοιο για όλους/ες τους/τις μαθητές/τριες, αλλά διέφερε στη μορφή της παράδοσης, στις ομαδικές ασκήσεις, και στην έμφαση του περιεχομένου ανάλογα με την ηλικία του/της μαθητή/τριας.

2) Το Παιχνίδι Καλής Συμπεριφοράς (Good Behaviour Game - GBG) στην παιδική χαρά, έλαβε μέρος κατά τη διάρκεια της πιο πάνω εκπαίδευσης με σκοπό να ενθαρρύνει τις θετικές σχέσεις με τους συνομήλικους στην παιδική χαρά.

Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού δίνονταν ανταμοιβές σε παιδιά που επέδειξαν θετικές δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων και άλλες θετικές συμπεριφορές με συνομήλικους. Αυτές οι ανταμοιβές, ακόμα και σε ατομικό επίπεδο, μετρούσαν στην ανταμοιβή ολόκληρης της ομάδας ή της τάξης. Υπήρχε ένα σύστημα βαθμολογίας για να αποθαρρύνει αρνητικές συμπεριφορές. 

3) Η εκπαίδευση γονεϊκής διαχείρισης, διεξάχθηκε για 10 με 15 γονείς και αποτελείτο από έξι εβδομαδιαίες συνεδρίες διάρκειας 2½ ωρών μετά το σχολείο ή το βράδυ. Οι θεματικές ήταν: θετική ενίσχυση, πειθάρχηση, παρακολούθηση, επίλυση προβλημάτων, και γονεϊκή εμπλοκή στο σχολείο.

Αποτελέσματα αξιολόγησης του προγράμματος:

  • Σωματική Επιθετικότητα του Παιδιού: Οι Reid και συνάδελφοι (1999) ανακάλυψαν ότι, πριν την παρέμβαση, τα παιδιά στις ομάδες ελέγχου και παρέμβασης παρουσίασαν ανά μέσο όρο 6.0 σωματικές επιθετικές συμπεριφορές στην παιδική χαρά κατά τη διάρκεια του διαλείμματος κάθε μέρα. Μετά την παρέμβαση, τα παιδιά στην ομάδα παρέμβασης παρουσίασαν ανά μέσο όρο 4.8 επιθετικές συμπεριφορές, ενώ οι συμμετέχοντες/ουσες στην ομάδα ελέγχου παρουσίασαν ανά μέσο όρο 6.6 συμπεριφορές τη μέρα!
  • Έναρξη Χρήσης Ουσιών: Οι DeGarmo και συνάδελφοι (2009) ανακάλυψαν ότι τα νεαρά άτομα του προγράμματος LIFT, σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου παρουσίασαν 10% μειωμένο κίνδυνο για την έναρξη καπνίσματος, και περίπου 7% μειωμένο κίνδυνο έναρξης κατανάλωσης αλκοόλ μέχρι την 12η τάξη (15-16 ετών), και τα δύο ήταν σημαντικά αποτελέσματα.