Θεματική 2 Κατανοώντας τα σχετικά δεδομένα για το κάπνισμα και την χρήση αλκοόλ και διαδικτύου σε έφηβα άτομα

Το πρώτο βήμα για την αναγνώριση της προβληματικής χρήσης καπνού, αλκοόλ και διαδικτύου σε έφηβα άτομα, είναι η γνώση της έκτασης και των χαρακτηριστικών του φαινομένου, παρακολουθώντας στενά την ευρύτερη χρήση τους και την μόδα της κάθε εποχής. Το κεφάλαιο αυτό αποσκοπεί στο να κατανοήσει σε βάθος το πρόβλημα, μέσω της παροχής εργαλείων για τον εντοπισμό και την κατανόηση των πιο σύγχονων σχετικών επιστημονικών δεδομένων. Η γνώση της έκτασης του προβλήματος μπορεί να βοηθήσει στην άμεση και κατάλληλη αντιμετώπισή του.

Δύο είναι τα μεγάλα έργα που έχουν διεξαχθεί στην Ευρώπη, σχετικά με το πρόβλημα του καπνίσματος και της χρήσης αλκοόλ και διαδικτύου από τους έφηβα άτομα: το European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs (ESPAD) και το Health Behaviour in School-aged Children (HBSC). Κύριος στόχος του ESPAD είναι η συλλογή συγκρίσιμων δεδομένων σχετικών με την χρήση ουσιών μεταξύ μαθητών/τριών 15 εώς 16 ετών σε Ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και η παρακολούθηση και σύγκριση των σύγχρονων τάσεων μεταξύ των χωρών. Ξεκινώντας από το 1995, τα δεδομένα αυτά συλλέγονται ανά 4 χρόνια. Οι αναλύσεις του ESPAD, αλλά και τα δεδομένα πάνω στα οποία βασίστηκε η έρευνα, είναι διαθέσιμα στο διαδίκτυο. Το HBSC συνεργάζεται με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) σε μία διεθνή έρευνα που διεξάγεται σε αγόρια και κορίτσια ηληκίας 11,13 και 15 ετών, για πάνω από 30 χρόνια. Ένα κομμάτι της έρευνας εστιάζει σε επικίνδυνες συμπεριφορές (συμπεριλαμβανμένων του καπνίσματος και της κατανάλωσης αλοόλ), και απο το έτος 2017/2018 συστάθηκαν και οι έρευνες σχετικά με την επικοινωνία μέσω ηλεκτρονικών μέσων και τον διαδικτυακό εκφοβισμό.

Επιπρόσθετα δεδομένα μπορούν, επίσης, να βρεθούν σε άλλα μεγάλα έργα, όπως η Έρευνα Γενικού Πληθυσμού που βασίστηκε στην μεθοδολογία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (ΕΚΠΝΤ), η Global Youth Tobacco Survey και η European Health Interview Survey. Στόχος αυτών των έργων είναι η συλλογή εμπειρικών δεδομένων, σχετικών με την έκταση και τα μοτίβα του υπό μελέτη προβλήματος, με την χρήση τυποποιημένης μεθοδολογίας, ώστε να επιτρέπεται η σύγκριση μεταξύ των χωρών, αλλά και η παρακολούθηση των τάσεων σχετικών με την χρήση σε κάθε χώρα.

Για την καλύτερη κατανόηση των δεδομένων είναι σημαντικό να οριστούν τα βασικά σημεία που συνδέονται με την συχνότητα της χρήσης. Ο όρος “συχνότητα” αναφερεται στην αναλογία πληθυσμού που δήλωσαν χρήστες (καπνού, αλκοόλ, διαδικτύου) για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Στην έρευνα, η συχνότητα μετραται κυρίως με τον εξής τρόπο: ζητείται από τα άτομα που συμμετέχουν, να ανακαλέσουν πότε έκαναν χρήση στα ακόλουθα χρονικά διαστήματα:

α) στην ζωή τους (αν ποτέ ήταν χρήστες),

β) τον τελευταίο χρόνο (αν έκαναν χρήση τους τελευταίους 12 μήνες)

γ) τον τελευταίο μήνα (αν έκαναν χρήση τις τελευταίες 30 ημέρες).

Η γνωση του μεγέθους και των μοτίβων της χρήσης είναι κομβική στην κατανόηση και την αξιολόγηση της κατάστασης, στον καθορισμό των προτεραιοτήτων και στον σχηματισμό και την αξιολόγηση των στρατηγικών.