Θεματική 2 Θέματα Ενδυνάμωσης της Αυτονομίας και της Αυτοεκτίμησης των Νέων
Η Θεωρία Αυτοκαθορισμού στοχεύει στην εξήγηση των ανθρώπινων κινήτρων και της προσωπικότητας. Η Θεωρία προτείνει ότι η αυτοδιάθεση αυξάνει την αίσθηση ελέγχου των επιλογών και της ζωής των ανθρώπων και τους παρακινεί να ενεργήσουν προς όφελός τους. Η SDT ορίζει τρεις βασικές ψυχολογικές καθολικές ανάγκες που πρέπει να ικανοποιήσουν οι άνθρωποι προκειμένου να παρακινηθούν να αναπτυχθούν και να αλλάξουν:
- Αυτονομία, η οποία αναφέρεται στην ανάγκη να επιλέξει κανείς τη συμπεριφορά και τους στόχους του.
- Ικανότητα, που αναφέρεται στην ανάγκη να νιώθεις ικανός.
- Σύνδεση με άλλους, η οποία αναφέρεται στην ανάγκη να νιώθουμε ουσιαστικά συνδεδεμένοι με τους άλλους.
Η εκπλήρωση των αναγκών αυτών είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία και την ψυχολογική ανάπτυξη του ατόμου. Μια σημαντική έννοια στο SDT, που σχετίζεται με την ανάγκη της αυτονομίας, είναι τα ενδογενή κίνητρα. Οι δραστηριότητες με ενδογενή κίνητρα είναι δραστηριότητες εκούσιες και στις οποίες οι άνθρωποι ακολουθούν τα προσωπικά τους ενδιαφέροντα και τις ανταμοιβές της συμπεριφοράς τους (π.χ. ανάγνωση, επειδή είναι μια διασκεδαστική δραστηριότητα). Από την άλλη πλευρά, οι δραστηριότητες με εξωγενή κίνητρα καθοδηγούνται από εξωτερικούς παράγοντες, όπως ανταμοιβές ή απειλές (π.χ. μελέτη, για να πάρεις καλούς βαθμούς). Αυτοί οι παράγοντες μπορούν να υπονομεύσουν την αυτονομία και να οδηγήσουν σε λιγότερο ενδογενή κίνητρα.
Η υποστήριξη της αυτονομίας προβλέπει την αυτόνομη αυτορρύθμιση.
➥ Καλλιεργώντας την αυτονομία, τα παιδιά προστατεύονται από την αβίαστη χειραγώγηση της συμπεριφοράς τους από άλλους, ειδικά σε επικίνδυνες και απειλητικές για την υγεία δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων των εξαρτήσεων.
Πώς μπορούν πρακτικά οι γονείς και οι δάσκαλοι να υποστηρίξουν περισσότερο την αυτονομία;
Η ανάπτυξη μιας ισχυρής, ανοιχτής και μη επικριτικής σχέσης με τα παιδιά είναι το κλειδί, καθώς ανοίγει το δρόμο για την υποστήριξη της αυτονομίας, καθώς:
- Μια ουσιαστική σχέση που χαρακτηρίζεται από σεβασμό, μπορεί να ενισχύσει τα θετικά συναισθήματα των παιδιών για τον εαυτό τους και να ελαττώσει τις πιθανότητες να υποκύψουν στην πίεση των συνομηλίκων.
- Η ύπαρξη μιας σχέσης με έναν ενήλικο που βασίζεται στην εμπιστοσύνη, μπορεί να παρακινήσει τα παιδιά/τους εφήβους να υποστηρίξουν και να προστατεύσουν αυτόν τον δεσμό, με το να ανταποκριθούν στις προσδοκίες του ενηλίκου.
- Ακόμα κι αν τα παιδιά/έφηβοι ενδίδουν σε μια εθιστική συμπεριφορά, ένας ισχυρός δεσμός με έναν στοργικό ενήλικα μπορεί να τους βοηθήσει να αποφύγουν τη συμπεριφορά ή τουλάχιστον να τους εμποδίσει από το να αναπτύξουν εξάρτηση.
| Στρατηγικές για την ενίσχυση της αυτονομίας των νέων | |
|---|---|
|
Προσφέρετε αγάπη άνευ όρων |
Αναπτύξτε έναν βαθύ και ισχυρό δεσμό με το παιδί/έφηβο, περάστε χρόνο μαζί και ασχοληθείτε με διασκεδαστικές δραστηριότητες. Εκτιμήστε τις προσπάθειές τους. |
|
Ενισχύστε την ανοιχτή επικοινωνία |
Καλλιεργήστε έναν μη επικριτικό και ασφαλή χώρο όπου τα παιδιά/έφηβοι νιώθουν άνετα να μοιραστούν τα συναισθήματα, τους φόβους και τα λάθη τους. |
|
Καθιερώστε και διατηρήστε τα όρια |
Δημιουργήστε εύλογες προσδοκίες, θέστε λογικές συνέπειες, να είστε συνεπείς |
|
Εξηγήστε το σκεπτικό της αξίας και της προσφοράς |
Εξηγήστε την αξία των κανόνων ή του αιτήματός σας |
|
Επικυρώστε τα συναισθήματα των παιδιών |
Αναγνωρίστε και αποδεχτείτε τα συναισθήματά τους, διδάξτε τους να αποδέχονται κάθε πιθανό συναίσθημα ως κάτι φυσικό |
|
Δημιουργήστε ευκαιρίες για λήψη αποφάσεων |
Προσφέρετε ευκαιρίες, ανάλογες της ηλικίας τους, να κάνουν τις δικές τους επιλογές, ενθαρρύνετέ τους να προσπαθούν και να είναι επίμονοι. |
|
Κατανοήστε ότι το παιδί μεγαλώνει |
Διδάξτε τους σταδιακά πώς να φροντίζουν τον εαυτό τους, σεβαστείτε την αυξανόμενη ανάγκη τους για ιδιωτικότητα και ανεξαρτησία. |
Ο Rosenberg (1965) δήλωσε ότι η αυτοεκτίμηση είναι η θετική ή αρνητική στάση κάποιου προς τον εαυτό του και η αξιολόγηση των δικών του σκέψεων και συναισθημάτων συνολικά σε σχέση με τον εαυτό του.
Ενδυνάμωση της αυτοεκτίμησης στη νεολαία
Πλήθος μελετών έχει επισημάνει ότι η χαμηλή αυτοεκτίμηση συνδέεται στενά με εξαρτητικές συμπεριφορές. Τα χαμηλά αισθήματα αυτοεκτίμησης μπορούν να οδηγήσουν σε εμπλοκή με επικίνδυνες συμπεριφορές, όπως η χρήση καπνού, αλκοόλ και ισχυρότερων ναρκωτικών, και συνδέονται επίσης με προβληματική χρήση του διαδικτύου, καθώς το διαδίκτυο παρέχει ευκαιρίες στους νέους να αισθάνονται μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στον εικονικό κόσμο.
- Τα παιδιά βρίσκουν τους δικούς τους τρόπους να κάνουν πράγματα. Το να αποδεχτείτε αυτά τα περίπλοκα και μοναδικά χαρακτηριστικά θα τους ενθαρρύνει να παραμείνουν πιστοί στον εαυτό τους καθώς μεγαλώνουν. Αφήνοντάς τους να πάρουν τις δικές τους αποφάσεις και αποφεύγοντας την κριτική, θα αποκτήσουν τη δημιουργική ελευθερία που χρειάζονται για να εξερευνήσουν αυτό που τους ενδιαφέρει.
- Καθώς δείχνετε στο παιδί σας τις διαφορετικές πτυχές του κόσμου γύρω του, μπορεί να αρχίσει να εκτιμά πράγματα έξω από όσα κάνει σε κανονική βάση. Κάτι τόσο απλό όσο το να τα πηγαίνετε στο μπακάλικο ή τη λαϊκή αγορά μπορεί να είναι παιδαγωγικό για τα παιδιά και να τους δείξει πώς λειτουργεί ο κόσμος σε νεαρή ηλικία.
- Είναι φυσικό να θέλετε να προστατέψετε το παιδί σας από το κακό όσο καλύτερα μπορείτε, αλλά το να του μάθετε να σηκώνεται ξανά αφού πέσει είναι ένα κρίσιμο μάθημα που πρέπει να μάθει όσο μεγαλώνει. Μαθαίνοντας να ξεπερνούν τα εμπόδια, ανθίζει η αυτοπεποίθησή τους.
- Τα παιδιά είναι πραγματικά πολύ ικανά να αντιλαμβάνονται όσα λέτε και τον τρόπο με τον οποίο τα λέτε. Το να τους επαινείτε ειλικρινά όταν το αξίζουν, είναι πολύ πιο αποδοτικό και ωφέλιμο από το να τους λέτε «καλή δουλειά!» κάθε φορά που ολοκληρώνουν κάτι. Δώστε λεπτομέρειες σχετικά με το γιατί έκαναν καλή δουλειά για να δείξουν ότι ενδιαφέρεστε για τη σκληρή δουλειά που κατέβαλαν.
- Καθώς ένα παιδί αρχίζει να ασχολείται με πράγματα που το ενδιαφέρουν, θα πρέπει να το ενθαρρύνετε να το επιδιώξει πλήρως. Ανεξάρτητα από το τι είναι, μια ντρίπλα τριών λεπτών στο μπάσκετ ή ακόμη η ανάγνωση ενός βιβλίου από την αρχή μέχρι το τέλος, το να τους δείχνετε πως πιστεύετε σε αυτά θα τονώσει την αυτοπεποίθησή τους και θα τους κάνει να αισθανθούν ότι μπορούν να το πετύχουν.
Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς και τι να αποφεύγουν:
- λεκτικές και όχι υλικές ανταμοιβές,
- μικρές αντί για μεγάλες ανταμοιβές,
- ανταμοιβή για την ποιότητα και την ποσότητα,
- όχι τιμωρία,
- όχι ανάμεικτα μηνύματα (π.χ. δεν χρησιμοποιούμε ανθυγιεινές συμπεριφορές για να επιβραβεύουμε τα παιδιά, καθώς θεωρούν αυτόματα τις συμπεριφορές αυτές καλές)
| Ηλικία | Τεχνικές για την καλλιέργεια της αυτοεκτίμησης |
|---|---|
|
Νήπια |
i) Παρέχετε ευκαιρίες, ανάλογες της ηλικίας τους, για να αποφασίσουν τι θέλουν, ii) Επιτρέψτε τα «όχι» τους. Αφήστε τα να επιβάλλουν τον εαυτό τους και να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες, μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον, iii) Δώστε τους την ευκαιρία να εξερευνήσουν ελεύθερα το περιβάλλον τους, φροντίζοντας παράλληλα να είστε εκεί όταν σας χρειάζονται |
|
Παιδιά Προσχολικής Ηλικίας |
i) Επαινέστε τα για την προσπάθειά τους, ii) Ενθαρρύνετέ τα να μοιράζονται και να παίζουν συνεργατικά. Διδάξτε τους ότι η ήττα είναι μέρος του παιχνιδιού, iii) Μυήστε τους στις δουλειές του σπιτιού/της τάξης, iv) Δείξτε ενδιαφέρον για αυτό που τους αρέσει ή ασχοληθείτε με δραστηριότητες που τους αρέσουν |
|
Παιδιά Δημοτικού και Γυμνασίου |
i) Δείξτε την αγάπη, το ενδιαφέρον και τη στοργή σας, ii) Αναγνωρίστε πόσο δύσκολο είναι για τα ίδια τα παιδιά να προσαρμοστούν σε ένα νέο σχολικό περιβάλλον, iii) Ενθαρρύνετέ τα να προσπαθήσουν ξανά εάν αποτύχουν και να είναι ανθεκτικά, iv) Διδάξτε τους βασικές κοινωνικές δεξιότητες που μπορεί να τους φανούν χρήσιμες κατά την κοινωνικοποίησή τους, v) Επικοινωνήστε με τους δασκάλους/γονείς και δείξτε ενδιαφέρον για την πρόοδο του παιδιού |
|
Έφηβοι |
i) Προσφέρετε εποικοδομητική κριτική και ενθαρρύνετε τα να δεσμεύονται σε αυτό στο οποίο τα πηγαίνουν καλά, ii) Παρέχετε καθοδήγηση σχετικά με τις κοινωνικές δεξιότητες και το πώς να νιώθουν και να ενεργούν με αυτοπεποίθηση, iii) Να ενεργείτε ως πρότυπό τους, ώστε να μπορούν να μιμηθούν τη συμπεριφορά σας |